EDUARDO PONDAL, ANGERIZ E O RIO LENGUELHE

Começamos esta pequena escolma de literatura galega na que a nossa comarca aparece de protagonista com o grande bardo galego, Eduardo Pondal. Nado em Abente, Ponte Cesso em 1835, passará à história por ser um dos escritores mais importantes do ressurgimento galego, junto com Rosalia e Curros e, aliás, escrever a letra do hino nacional galego. Os trechos que aqui reproduzimos, fôrom extractados do seu livro de 1886 Queixumes dos pinos, e nestes versos fala do rio Lenguelhe e da paróquia tordoiense de Anxeriz. Mas nom é o Lenguelhe o rio predileto de Pondal, senom o Anlhons, que nado no Monte Xalo, dentro da nossa comarca, percorre toda a comarca de Bergantinhos antes de morrer no Atlântico.

21
?Río Langüelle, río Langüelle,
ben se ve que es da montaña,
¡ouh!, feo fillo das brétomas
e das uces desleiradas.
Cando te vexo de lonxe,
atravesando unha gandra,
non sei se sinto suidades,
se é que te sinto na alma;
solo sei que estou de máis
donde me pon mala cala,
que en montañés, cortesía
está por demais buscala.

¡Ouh, aires de Troitosende [1],
terra donde me eu criara,
levade esta filla vosa,
levá desta terra extraña!

Os ríos da miña terra
non ten a cara tan brava,
nin parece que a ninguén
neguen unha sede de auga;
nin teñen, en vez de flores,
tan soamente uces altas.
Co teu esquivo carácter
e receosas miradas,
pareces, Langüelle, un lobo
que, por non ver xente, escapa.

As túas ribeiras son
ben soas e ben escravas,
donde no medio do vran
só se ve pousada a garza:

Río Langüelle, río Langüelle,
ben se ve que es da montaña;
¡ouh, feo fillo das brétomas
e das uces desleiradas!

Nota

[1] Freguesia do concelho de Avanha, e aldeia da mesma.

51
Fada garrida de leves asas,
que leda voas
no doce Abril,
rompendo a brétema
con lindas galas,
descoñecida, presta e xentil:

fada que ás veces
no espacio oculto
dos patrios agros costumas voar,
e ás veces no aire
do monte inculto
te soes sen trazas evaporar:

das túas asas o doce ruido
e dos teus pasos
o grato son,
que no o percibe o atento oído
mais que só o sente
o corazón:

oín mil voces na miña infancia
nos patrios montes
da verde Erín,
sentín túa enxebre,
doce fragancia,
cando pasabas por xunto a min.

Non te coñezo,
non sei aonde,
ou vas ou tornas, nin por que lei;
nin sei se antes,
nin como ou onde,
nin en que antigo tempo te achei.

Se foi na gandra de Carboeiro, [1]
nos verdes de Oca [2]
ou de Buxán; [3]
se nas alturas de Portomeiro [4]
se nas areas de Barrañán. [5]

Nos verdexantes cómaros do Esto, [6]
no val de Brantuas [7]
ou de Anxeriz; [8]
ou nas pendentes de Corcoesto, [9]
ou sobre o cume de Gumariz.

Se dos curutos
na vaga bruma,
do prado verde na branda cor;
do negro baixo
na branca escuma,
de casta estrela no resplandor.

Nas negras copas harmoniosas
dos altos pinos
que hai en Cartel; [10]
se foi nas gandras espaciosas
nas corredoiras
de Recemel.

Non sei..., mais levo túa doce historia;
non sei tampouco
quen me insinuou;
nin sei de certo
por que a memoria
doces lembranzas de ti gardou.

Quezais celeste
reminiscencia
es doutra vida que pasei xa;
quezais presaxio
doutra existencia
misteriosa que inda virá.

Virxen dos celtas de amigos astros,
dos nobres celtas
fortes e bos;
quezais habitas nos verdes castros,
xenio dos nosos
grandes avós.

E pois no cárcere que ó home encerra,
pracer non acha,
tregua ou solaz,
detén un pouco
na escura terra
o teu graciosa paso fugaz.

E me apreixando
dos teus garridos,
gracioso velo de ledo tul,
nos perderemos
do van collidos,
dos patrios eidos no brando azul.

Notas:

[1]Freguesia de Freixeiro, Santa Comba.
[2]Freguesia de Coristanco.
[3]Capital do Val do Duvra.
[4]Freguesia e lugar do Val do Duvra.
[5]Praia e freguesia de Arteijo.
[6]Freguesia e lugar de Cabana de Bergantinhos.
[7]Freguesia de Ponte Cesso.
[8]Freguesia de Tordóia.
[9]Freguesia de Cabana de Bergantinhos.
[10]Freguesia de moraime, concelho de Mogia.