Diferenças

Esta página mostra as diferenças entre a revisom do documento que escolheu e a versom actual.


Ligaçom para esta vista de comparaçom

pt_agal:normas:norma_da_agal:ortografia:sinais_auxiliares_da_escrita_e_alguns_de_pontuacom [04/11/2016 12:39]
ramom [c) Nas palavras derivadas com acréscimo de prefixo]
pt_agal:normas:norma_da_agal:ortografia:sinais_auxiliares_da_escrita_e_alguns_de_pontuacom [21/08/2018 17:21] (Actual)
ramom [II.2.3. O trema ou diérese]
Linha 1: Linha 1:
-====== Sinais auxiliares da escrita ======+====== II.2. Sinais auxiliares da escrita ======
  
 +===== II.2.1. Acentos =====
  
-====1. Acentos ===== +==== II.2.1.aUso do acento grave (`) ====
- +
-==== aUso do acento grave (`) ====+
  
 Utiliza-se obrigatoriamente ao contrair a palavra átona **a** (prep.) com as palavras também átonas **a**, **as** (artigos femininos): Utiliza-se obrigatoriamente ao contrair a palavra átona **a** (prep.) com as palavras também átonas **a**, **as** (artigos femininos):
Linha 14: Linha 13:
  
  
-==== bUso do acento agudo (´) ====+==== II.2.1.bUso do acento agudo (´) ====
  
  
Linha 21: Linha 20:
   * //café//, //dominó//, etc.   * //café//, //dominó//, etc.
  
-==== cUso do acento circunflexo (^) ====+==== II.2.1.cUso do acento circunflexo (^) ====
  
 Utiliza-se sobre **ê** e **ô**, indicando vogais médias fechadas, sempre tónicas, entre outros, nos seguintes casos: Utiliza-se sobre **ê** e **ô**, indicando vogais médias fechadas, sempre tónicas, entre outros, nos seguintes casos:
Linha 51: Linha 50:
   * //vés// (de vir) – //vês// (de ver)   * //vés// (de vir) – //vês// (de ver)
   * //avó// (fem.) – //avô// (masc.)   * //avó// (fem.) – //avô// (masc.)
- 
  
 Quando as regras exigirem que a vogal seja acentuada, o acento circunflexo pode usar-se também sobre o **â** (normalmente em palavras esdrúxulas) se esta vogal precede consoante nasal, no caso de se usarem as formas gerais((Na língua culta de Portugal, o acento agudo sobre o **á** indica vogal aberta e o circunflexo **â** vogal fechada. Nos restantes países lusófonos, desconhece-se a existência dos dous a opostos fonologicamente que temos nos dialetos meridionais de Portugal, de maneira que o acento circunflexo apenas pode indicar certo fechamento fonético da vogal perante nasal)). Nos seguintes exemplos, as formas que aparecem em primeiro lugar só se usam na Galiza: Quando as regras exigirem que a vogal seja acentuada, o acento circunflexo pode usar-se também sobre o **â** (normalmente em palavras esdrúxulas) se esta vogal precede consoante nasal, no caso de se usarem as formas gerais((Na língua culta de Portugal, o acento agudo sobre o **á** indica vogal aberta e o circunflexo **â** vogal fechada. Nos restantes países lusófonos, desconhece-se a existência dos dous a opostos fonologicamente que temos nos dialetos meridionais de Portugal, de maneira que o acento circunflexo apenas pode indicar certo fechamento fonético da vogal perante nasal)). Nos seguintes exemplos, as formas que aparecem em primeiro lugar só se usam na Galiza:
Linha 57: Linha 55:
  
  
-==== c) Uso do til (~) ====+==== II.2.1.d. Uso do til (~) ====
  
 Nas formas gerais, o til de nasalidade usa-se nas vogais ou ditongos agudos finais -**ã(s)**, -**ão(s)**, -**õe(s)** e -**ãe(s)**, ainda que também o tenhamos num grupo muito limitado de palavras graves. Estas  formas com til correspondem às usadas na Galiza acabadas em: -**á**, -**ám**, -**ans**, -**om**, -**ons**, -**ao(s)**. Vejam-se as correspondências no seguinte quadro: Nas formas gerais, o til de nasalidade usa-se nas vogais ou ditongos agudos finais -**ã(s)**, -**ão(s)**, -**õe(s)** e -**ãe(s)**, ainda que também o tenhamos num grupo muito limitado de palavras graves. Estas  formas com til correspondem às usadas na Galiza acabadas em: -**á**, -**ám**, -**ans**, -**om**, -**ons**, -**ao(s)**. Vejam-se as correspondências no seguinte quadro:
Linha 83: Linha 81:
  
  
-==== eRegras para acentuar ====+==== II.2.1.eRegras para acentuar ====
  
 As quatro regras que a seguir expomos possuem carácter hierárquico: provaremos a aplicar a primeira regra e se com ela ficar acentuada a palavra, deixaremos de aplicar as outras. Em caso contrário, experimentaremos a segunda; a seguir, a terceira e finalmente a quarta. As quatro regras que a seguir expomos possuem carácter hierárquico: provaremos a aplicar a primeira regra e se com ela ficar acentuada a palavra, deixaremos de aplicar as outras. Em caso contrário, experimentaremos a segunda; a seguir, a terceira e finalmente a quarta.
Linha 144: Linha 142:
 | irmám (dialetal, feminino)((Optando-se polas formas usadas na Galiza, é preferível usar //irmá(s)//, acentuada conforme a regra terceira))   | irmã  | | irmám (dialetal, feminino)((Optando-se polas formas usadas na Galiza, é preferível usar //irmá(s)//, acentuada conforme a regra terceira))   | irmã  |
 | irmáns  | irmãos  | | irmáns  | irmãos  |
-| imám ((Como //imám/imã// temos //afám/afã//, //Balcáns/Balcãs//, //divám/divã//, //galám/galã//, //titám/titã// e muito poucas vozes mais))  | imã  |+| imám ((Como //imám/imã//temos //afám/afã//, //Balcáns/Balcãs//, //divám/divã//, //galám/galã//, //titám/titã// e muito poucas vozes mais))  | imã  |
 </WRAP> </WRAP>
   * Graves, sem acento: //cantam, cantaram//   * Graves, sem acento: //cantam, cantaram//
Linha 170: Linha 168:
     * //hábil, açúcar, clímax, fórceps//     * //hábil, açúcar, clímax, fórceps//
  
-==== fCasos especiais ====+==== II.2.1.fCasos especiais ====
  
-  * As formas gerais //Cristóvão, Estêvão, orégão, órfão, órgão, sótão// e //zângão// correspondem-se com as variantes galegas //Cristóvao, Estêvao, órfao, órgao, sótao// e //zángao//. Todas elas levam acento respeitando a regra primeira (esdrúxulas), mas só as formas gerais levam também til, apesar de serem graves((Na Galiza também temos //Cristovo, Estevo, orfo// e //soto//. Ainda, há a forma galega //bençom// e a geral //bênção//, sem correspondência.))+  * As formas gerais //Cristóvão, Estêvão, orégão, órfão, órgão, sótão// e //zângão// correspondem-se com as variantes galegas //Cristóvao, Estêvao, órfao, órgao, sótao// e //zángao//. Todas elas levam acento − respeitando a regra primeira (esdrúxulas), mas só as formas gerais levam também til, apesar de serem graves((Na Galiza também temos //Cristovo, Estevo, orfo// e //soto//. Ainda, há a forma galega //bençom// e a geral //bênção//, sem correspondência.))
  
   * Acentuam-se as palavras eruditas sem adaptar findas em -**n**: //cláxon, hífen//   * Acentuam-se as palavras eruditas sem adaptar findas em -**n**: //cláxon, hífen//
Linha 182: Linha 180:
       * //Alcói, Elói, herói//       * //Alcói, Elói, herói//
       * (cfr.: boi, foi, Landoi, etc.)       * (cfr.: boi, foi, Landoi, etc.)
-    * Nas seguintes pessoas dos verbos //doer, moer//, //roer// e //soer// (e compostos) : //corrói(s)//((Também em formas do tipo destrói, constrói... variantes de destrui, construi... (vid. [[IX, 3. g]]))), //dói(s), mói(s), rói(s), sói(s)//+    * Nas seguintes pessoas dos verbos //doer, moer//, //roer// e //soer// (e compostos) : //corrói(s)//((Também em formas do tipo destrói, constrói... variantes de destrui, construi... (vid. [[pt_agal:normas:norma_da_agal:morfologia:o_verbo#iii93_verbos_com_raiz_terminada_em_vogal|III.9.3.h]]) )), //dói(s), mói(s), rói(s), sói(s)//
     * Nalguns nomes acabados em -**éu(s)**: //Bordéus, Bornéu, céu, chapéu, escarcéu, fidéu, ilhéu, mausoléu, Pirenéus, réu, véu,//     * Nalguns nomes acabados em -**éu(s)**: //Bordéus, Bornéu, céu, chapéu, escarcéu, fidéu, ilhéu, mausoléu, Pirenéus, réu, véu,//
     * (cfr.: europeu, fariseu, colheu, rompeu, etc.)     * (cfr.: europeu, fariseu, colheu, rompeu, etc.)
Linha 201: Linha 199:
  
  
-=====  2. O traço ou hífen =====+=====  II.2.2. O traço ou hífen =====
  
 Emprega-se nos seguintes casos. Emprega-se nos seguintes casos.
  
-==== aCom os pronomes pessoais ====+==== II.2.2.aCom os pronomes pessoais ====
  
   * Para os ligar à forma verbal se forem pospostos: //abri-lo, atribuí-las, buscam-nas, cantá-la,  cantava-o, colhe-lo, colhê-los, colheu-no/colheu-o, contará-no-la/contar-no-la-á//((A mesóclise – pedir-lhe-ei, pedir-lhe-ia –, desaparecida nas falas galegas, é a forma usada na norma culta lusitana com futuro do presente e com futuro do pretérito. As formas pedirei-lhe ou pediria-lhe empregam-se apenas na Galiza e em registos informais portugueses, sobretudo populares, embora muito desprestigiados)), //falar-me, juntai-vos, levam-no, sentemo-nos,  viu-na/viu-a//   * Para os ligar à forma verbal se forem pospostos: //abri-lo, atribuí-las, buscam-nas, cantá-la,  cantava-o, colhe-lo, colhê-los, colheu-no/colheu-o, contará-no-la/contar-no-la-á//((A mesóclise – pedir-lhe-ei, pedir-lhe-ia –, desaparecida nas falas galegas, é a forma usada na norma culta lusitana com futuro do presente e com futuro do pretérito. As formas pedirei-lhe ou pediria-lhe empregam-se apenas na Galiza e em registos informais portugueses, sobretudo populares, embora muito desprestigiados)), //falar-me, juntai-vos, levam-no, sentemo-nos,  viu-na/viu-a//
Linha 218: Linha 216:
     * //ei-lo, ei-la, ei-los, ei-las//     * //ei-lo, ei-la, ei-los, ei-las//
  
-==== bEm palavras compostas ====+==== II.2.2.bEm palavras compostas ====
  
   * Verbo + substantivo: //abre-latas, apara-lápis, arranha-céu, cata-vento, conta-gotas, draga-minas, finca-pé, guarda-costas, guarda-joias, lança-chamas, lava-louça, pica-peixe, porta-voz, saca-rolhas, salva-vidas, tira-fundo, tira-nódoas, trava-língua, vaga-lume, vira-jaqueta//   * Verbo + substantivo: //abre-latas, apara-lápis, arranha-céu, cata-vento, conta-gotas, draga-minas, finca-pé, guarda-costas, guarda-joias, lança-chamas, lava-louça, pica-peixe, porta-voz, saca-rolhas, salva-vidas, tira-fundo, tira-nódoas, trava-língua, vaga-lume, vira-jaqueta//
Linha 242: Linha 240:
  
  
-==== cNas palavras derivadas com acréscimo de prefixo ====+==== II.2.2.cNas palavras derivadas com acréscimo de prefixo ====
  
 Salvo com certos prefixos, a maior parte monossilábicos, que nunca levam traço (//an, bi, bis, cis, des, dis, ex// [com valor negativo ou de 'externo'], //in, per, re, retro e trans//: //desidratar, dessalgar, dissociar, inarmónico, reabilitar, ressecar, retrosseguir//, etc.), utiliza-se hífen quando o segundo elemento começa por: Salvo com certos prefixos, a maior parte monossilábicos, que nunca levam traço (//an, bi, bis, cis, des, dis, ex// [com valor negativo ou de 'externo'], //in, per, re, retro e trans//: //desidratar, dessalgar, dissociar, inarmónico, reabilitar, ressecar, retrosseguir//, etc.), utiliza-se hífen quando o segundo elemento começa por:
Linha 264: Linha 262:
  
  
-==== dNo final e no começo da linha escrita ====+==== II.2.2.dNo final e no começo da linha escrita ====
  
-  * Usa-se também o hífen para separar a palavra em duas partes no fim da linha:    +  * Usa-se o hífen para separar a palavra em duas partes no fim da linha: 
-    * es-/tética,  +    * es-/tética, esté-/tica, estéti-/ca 
-    * esté-/tica,  +    * pa-/chorra, te-/lha
-    * estéti-/ca+
  
-  * Nas palavras que vam unidas por traço, quando este coincide com o final da linha, começa-se a seguinte tamém com traço:+  * Caso tenhamos -**rr**- ou -**ss**-, dividimos o dígrafo em duas linhas: 
 +    * car-/ro 
 +    * pas-/sagem 
 + 
 +  * Nas palavras unidas por traço, quando este coincide com o final da linha, começa-se a seguinte também com traço:
     * darám-/-chos     * darám-/-chos
     * levárom-no-/-la     * levárom-no-/-la
Linha 278: Linha 279:
     * pós-/-guerra     * pós-/-guerra
  
-===== 3. O trema ou diérese =====+===== II.2.3. O trema ou diérese =====
  
-É facultativo o uso do trema sobre o u pronunciado em+É facultativo o uso do trema sobre o **u** pronunciado em
   * **güe**:    * **güe**: 
-    * //bilingüe// ou //bilingue// +    * //mingüemos / minguemos//
-    * //mingües// ou //mingues// +
-    * //mingüemos// ou //minguemos//+
   * **güi**:    * **güi**: 
-    * //argüi// ou //argui// +    * //argüir / arguir// 
-    * //argüir// ou //arguir// +    * //lingüista / linguista// 
-    * //argüis// ou //arguis// +    * //lingüística / linguística// 
-    * //lingüista// ou //linguista// +    * //Güiana / Guiana//
-    * //lingüística// ou //linguística// +
-    * //Güiana// ou //Guiana//+
   * **qüe**:    * **qüe**: 
-    * //aqüeduto// ou //aqueduto// +    * //cinqüenta / cinquenta// 
-    * //cinqüenta// ou //cinquenta// +    * //eqüestre / equestre//
-    * //eqüestre// ou //equestre// +
-    * //obliqüe// ou //oblique// +
   * **qüi**:   * **qüi**:
-    * //antiqüíssimo// ou //antiquíssimo// +    * //antiqüíssimo / antiquíssimo// 
-    * //aqüicultura// ou //aquicultura// +    * //aqüicultura / aquicultura// 
-    * //aqüífero// ou //aquífero// +    * //aqüífero / aquífero// 
-    * //tranqüilidade// ou //tranquilidade// +    * //tranqüilidade / tranquilidade// 
-    * //vaniloqüência// ou //vaniloquência//+    * //vaniloqüência / vaniloquência//
QR Code
QR Code pt_agal:normas:norma_da_agal:ortografia:sinais_auxiliares_da_escrita_e_alguns_de_pontuacom (generated for current page)